विष्णुबावा ब्रह्मचारी : आधुनिक महाराष्ट्रांतलो एक व्हड विचारवंत

(जल्म: इ.स. २० जुलै १८२५, मरण: १८ फेब्रुवारी १८७१ मुंबय).

 

आधुनिक महाराष्ट्रांतलो एक व्हड विचारवंत आनी मिशनरी वृत्तीचो धर्मसुदारक. ताचें पुराय नांव विष्णु भिकाजी गोखले. तो मूळचो कुलाबा जिल्ह्याच्या माणगाव तालुक्यांतल्या शिखली गांवांतलो. ताका पांच भाव आनी पांच भयणी आशिल्ल्यो.

 

पिरायेच्या णवव्या वर्सा तो जमीन महसूल खात्यांत नोकरेक लागलो. मागीर बाराव्या वर्सा महाडच्या भुसारी दुकानांत दोन वर्सां आनी रत्नागिरी जिल्ह्यांतल्या संगमेश्र्वर बंदराचेर कस्टम खात्यांत उमेदवारी करीत रावलो. उपरांत सात वर्सां तो वसई, कल्याण, भिवंडी, उरण हांगा नोकरे निमतान भोंवलो.

 

धार्मिक गजालींची चड ओड आशिल्ल्याकारणान तो कथा, कीर्तन, पुराण प्रवचनां, बपुजा हातूंत दंग जातालो.

 

पिरायेच्या तेविसाव्या वर्सा वेव्हारीक जीणेचो सर्वसंग परित्याग षकरून परमात्म्याचे प्राप्तीखातिर तो घराभायर सरलो. सुरवातीक ताणें सदगुरूचो सोद घेवपाचें थारायलें. पूण ताका सदगुरू मेळूंक नाशिल्ल्या कारणान, सदगुरूचो सोद घेवपाचो सोडून आपलो आपणेच उध्दार करपाचें थारावन तो सप्तश्रृंगीच्या दोंगरार वचून रावलो. थंय ताणें तपश्र्चर्या केल्या उपरांत ताका आत्मज्ञान जालें. हें आत्मज्ञान ताणें दुस-यांकय दिवपाचें थारायलें. तेखातीर ताणें समाजाचें निरीक्षण केलें. त्या निरीक्षणांत ताका दिसलें, परकीय इंग्रजांच्या नवस्थापीत राजवटींन भारतीय समाज घुस्पागोंदळांत पडला. तेभायर चकिरिस्तांव मिशन-यांचें जें संस्कृतीक आक्रमण सुरू जालां, ताकालागून समाजांतले विचारवंत चड अस्वस्थ आनी किरिस्तांवांचे मानसिक गुलामगिरींत घुस्पला. हें पळोवन ताचो राश्ट्रीय स्वाभिमान गागृत जालो. ह्या धर्मांतराची लाट परतुपाखातीर ताणें स्वधर्मप्रचारव सुरू केलो. बायलांक शिक्षण सुविधाय उपलब्ध करून दिल्यो. लग्नाविशींय विष्णुबाबान पुरोगामी विचार व्यक्त केल्यात.

 

विधवांच्या दुख्खाची ताका पुराय कल्पना आशिल्ली. देखून तो विधवा लग्नाचो कट्टर पुरस्कर्तो आशिल्लो.

 

सुरवातीक विष्णुबाबान आपले विचार वेगवेगळे कडेन केल्ल्या भाशणांतल्यान व्यक्त करून मागीर तटे ग्रंथ रुपान बरयले. वेदोक्त धर्मप्रकाश, भावार्थसिंधू, चतु:श्र्लोकी श्रीमद् भागवताचो मराठी भाशेंत अर्थ, सुखदायक राज्यप्रकरणी निबंध आनी बोधसागर हे ताचे पांच ग्रंथ आसात. भगवत गीतेवयली सेतुबंधनी टीका पूर्ण जावंक नाशिल्ल्या कारणान फुडें विष्णुबावाचो शिश्य रामचंद्र राउत हाणें अप्पाशास्त्री बडवे हाचेकडल्यान ती पुराय करून घेवन विष्णुबावाचे एकोणिसावे पुण्यतिथीक छापून उजवाडायली.